Ülkemizde hukuk davalarına konu olacak meseleler için arabuluculuk ve tahkim kurumları öne çıkarken, ceza davalarına konu bir kısım meseleler uzlaştırmacılık müessesesi içinde değerlendirilmektedir. Arabuluculuk ülkemizde kural olarak iş hukuku, ticari hukuk ve tüketici hukuku konularında zorunlu olarak icra edilmektedir. Bu konuların dışındakiler ise ihtiyari arabuluculuk kapsamında değerlendirilmektedir. Arabuluculuğun, uyuşmazlıkların çözümünde başvurulan yollardan birisi olarak; ekonomik olması, sürecin gizli yürütülmesi, esnek yapısı diğer çekişmeli çözüm yollarından ayrılmasını ve kişilerin güvenle bakmasını sağlayan unsurlardandır. Tahkimde tarafların ihtilaf konusunaözellikle kendi seçtikleri hakemlerini tayin imkanı veya tarafların ortak seçtikleri hakem tayini ile meselenin çözümü noktasındaki aktif katılımı hızlı sürece olumlu etki eden bir unsur olarak tarafların düşüncelerine, davranışlarına yön veren bir husus olmakta ve çözümü kabulde etkisini göstermektedir. Bulunduğumuz süreç tahkiminde zaruri olacağı bir istikamette ilerlemektedir. Ceza hukuku manasında bir kısım suçlar uzlaştırma kapsamındadır. Uzlaştırmacılıkta özellikle kişinin ikna edilen müşteki-mağdur konumundaki kişi ile yaşayacağı cezai bir yargılanmanın dışında kalarak, ileriki hayatını etkileyecek en azından bir olumsuzluğun olmayacağını bilmesi, müşteki konumundaki kişinin ise kendisiyle muhatap olduğu kişinin adli sürecinde söz sahibi olduğunu bilmesi, kişinin zihninde toplumsal aidiyette hem değerli olduğunu hem de karşıdaki kişinin durumunda sözhakkı olduğunun vurgusu yapılmakla kişisel ve toplumsal bilinçlenme ve huzurda önemli bir fonksiyonu olduğu görülmektedir.

Uyuşmazlıklarda mahkemeler dışında alternatif çözümlerin hukukumuza girmesinin çok faydalı olduğu, yüksek oranda başarı sağlandığı, toplumumuzun hakları noktasında bilinçlenmesine katkı sağladığı Adalet Bakanlığının verilerine baktığımızda yadsınamaz bir gerçek olarak önümüzde durmaktadır. Bu minvalde anlaşma ve anlaşmama açısından ihtilaflara bakıldığında;

İhtiyari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk İstatistiklerinde (14.11.2013-20.11.2021) arası dönemde bakılan 741.595 dosyadan 664.994 dosya anlaşma ile sonuçlanmış %98 gibi bir başarı elde edilmiştir.

Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk İstatistiklerinde(01.01.2019-20.11.2021) arası dönemde 413.109 dosyadan 194.615 dosya anlaşma ile sonuçlanmış ve %53 gibi bir başarı elde edilmiştir.

İş Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk İstatistiklerinde(01.01.2018-20.11.2021) arası dönemde 1.329.752 dosyadan 746.125 ihtilaf anlaşma ile sonuçlandırılarak %59 başarı elde edilmiştir.

Tüketici Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk İstatistiklerinde(28.07.2020-20.11.2021) arası dönemde 100.601 ihtilaftan 46.493 dosya anlaşma ile sonuçlandırılarak %54 başarı elde edilmiştir. Tabi bu gelişimin olmasında arabuluculuğa, uzlaştırmaya, tahkime gönül veren özellikle avukat meslektaşların büyük gayretleri olduğunu biliyoruz.

Ülkemizde alternatif çözümlerde başarının sağlanmasında mutlaka başvurucu, karşı taraf ve arabulucu arasında güvene dayanan bir iletişimin olması temel faktörlerdendir. Toplumumuzda yaşadığımız sıkıntıların birçoğunun altında iletişimsizlik olduğu açık bir şekilde görülmektedir. Ancak insanların huzur ve güven veren uygun bir ortamda bir araya getirilip de birbirlerine dertlerini anlatmalarına imkan verildiğinde şayet taraflar ya da vekilleri iyiniyetliyseler problemin çözülmesinin hiçte zor olmadığı görülmektedir. Kaldı ki eldeki istatistikler ekseriyetin iyiniyetli bir yaklaşım sergilediğini göstermektedir.

Alternatif çözümlerde başarının sağlanmasının temel noktalarından bir diğeri ise insanlara değer verildiğinin hissettirilmesidir. Zira bir insana değer vermek, saygı ve özen göstermek, ona kıymetli olduğunu hissettirmek esasında bir kültürdür. Kişiliğin yansımasıdır. Kişiye konu anlatılıp da, kaybı, kazancı, emeği, zamanı, muhatabın özel durumuyla bir bilinci, kişinin anlaması sağlandığında Anadolu insanı her zaman anlayışlı ve fedakar davranmış ve ılımlı yaklaşmıştır. Hele de muhatapla aynı il içerisinde, aynı veya yakın muhitlerde olunması veya hayata dair ortak noktaların tespitifedakarlığı ve ılımlılığı bir nebze daha artırmaktadır.

Hülasa hem uzlaşma kültürünün artırılarak toplumsal barışın sağlanması hem de mahkemelerin iş yükünün hafifletilmesi gerekçeleriyle alternatif hukuki çözümlerin hukuk hayatımızda yer alması vazgeçilemeyecek önemde olan bir konudur. Tarafların arabulucuya, uzlaştırmaya, tahkime yönlendirilmesi hatta ciddi manada teşvik edici kurallar getirilmesi de bu kurumların geliştirilmesine çok önemli etkiler yapacaktır.

Devam edecek…