Osmanlı tarihinin en önemli seyahatnamelerinden birini yazan
Evliya Çelebi; gezileri sırasında Kastamonu’yu da kaleme aldı. 17’nci yüzyılın
önde gelen isimlerinden olan Çelebi, 50 yılı aşkın süren bir gezi gerçekleştirmiştir.
Kastamonu’da üç nokta
hakkında görüş bildiren Evliya Çelebi’nin notları yayınlandı. Tosya, Cide ve
İnebolu’da notlar alan Çelebi’nin Tosya’da bulunduğu gece de büyük bir yangın
çıktığını söylemesi dikkat çekti.
İNEBOLU
İnebolu ilçesine giden Çelebi, izlenimlerini; ‘’ Ceneviz keferesi yapısıdır. Kastamonu hakimi
Danişmendoğulları'ndan fethidir. Ondan sonra Osmanoğulları'nın
fethidir.Kastamonu toprağında subaşılıktır ve 150 akçe şerif kazadır. Yeniçeri
serdarı, kale dizdarı (muhafızı) ve neferatları vardır. Kalesi deniz kıyısında
beşgen şekilli sağlam bir yerdir ki diller ile anlatılmaz. Kastamonu iskelesidir. Bu şehrin doğu tarafında
Kastamonu iki merhale yerdir. Limanı yok açık yerdir.’’ bu şekilde kaydetti.
TOSYA
Tosya ilçesinde de notlar alan Çelebi,
‘’Çelebi Sultan Mehmed fethidir. Adlandırılmasının sebebi; bozma Tosya derler.
Subaşısı var ve 150 akçe şerif kazadır. Tamamı mamur nahiyeleri vardır.
Yeniçeri kumandanı, sipah kethüdayeri, nakibüleşrafı, müftüsü, ileri gelenleri
ve eşrafı vardır. Gerçi Türkistan şehirlerindendir, ama seçkin âlimleri çoktur.
Şehri yüksek bir yerde üç bin kadar tahta ve
kiremit örtülü safi tahta ile yapılmış eski evlerdir. Bağı ve bahçesi gayet
çoktur. Hepsi il mahalle ve 21 mihraptır. Bu gece büyük
bir yangın oldu. Bunlardan başka mescit ve mabetlerdir. Yedi han ve (---) hamamları var. Hepsi 340 dükkanları,
kahvehaneleri ve bir demir kapılarıyla sağlamlaştırılmış bir kargir yapı
bedesteni vardır. Her çeşit meta bulunur. Ama bütün halkının karları muhayyer dokumaktır.
Ondan dolayı bedestende muhayyer alınıp satılır. Beğenilenlerinden; kozlu ve leblebili helvası ve tatlı kutu bozası beyaz
süt gibidir, gayet meşhur bozası olur. Yer yer güzel kadın ve erkekleri vardır.
Havası biraz ağırcadır. Gerçi halkı Türktür, ama gariplere gayetle dostlardır.
Tosya ziyaret yerleri: Şehrin dışında bir
mesiresi ve çimenlik yerde; Şis Baba
Sultan ziyareti: Yol üzere vaki olmuştur. Halkın ziyaret yeridir. ‘’
CİDE
Diğer taraftan Cide ilçesindeki Çoban
Kalesi olarak bilinen bölgede de notlar alan Çelebi; şu ifadeleri kullanır:
‘’ Yalçın kaya üzerinde mükellef kaledir.
Ama içinde yaşayanı, kale muhafızı ve neferatları yoktur. Kale yakınında kaleyi
yapanın beyaz taştan bir heykeli var, sanki canlıdır. ‘’