Osmanlı zamanında eve gelenin anlaşılması için kapı üzerine
işlenen tokmaklar, şekli ve çıkardığı ses ile farklı anlamlar taşıyordu.
Kapının üzerinde ana tokmak ve ana tokmağın altında küçük bir tokmak daha
bulunur, kalın ses geliyorsa kapıyı çalanın erkek, ince ses geliyorsa kapıyı
çalanın kadın olduğu bilinirdi. Öte yandan, kapı tokmakları üzerinden ailelerin
sosyal ve kültürel kimlikleri anlaşılmaktaydı. Fakir evlerdeki kapı tokmakları
ince, basit, demir ve halkalar şeklinde, zengin evlerdeki kapı tokmakları
kalın, ağır, süslüydü. Anadolu’nun birçok noktasında olduğu gibi Tunceli’nin
Çemişgezek ilçesindeki cumbalı evlerin kapısında görülen tarihi tokmaklar adeta
zamana direniyor.
Tarihi kapı tokmaklarının Çemişgezek’te varlığını sürdürdüğü
aktaran Sezai Akın, “Kapı tokmakları insanımızın kibarlığını gözler önüne
seriyor. Çevresi sanatsal motiflerle süslenmiş kapı tokmaklarından ince ses
çıkartanı kadının geldiğini, kalın ses çıkartan ise erkeğin geldiğini
gösteriyordu. Kalın ses çıkartınca içerden erken açıyor. İnce ses çıkınca içe
kadınlar kapıyı açıyor. Bu da geçmişimizin kibarlığını gözler önüne seriyor”
dedi.