Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2022 yılı Gelir
Dağılımı İstatistikleri’ni açıkladı. Buna göre, son yapılan araştırma
sonuçlarına göre; en yüksek eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine
sahip yüzde 20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay bir önceki yıla göre 1,3
puan artarak yüzde 48,0'a çıkarken, en düşük gelire sahip yüzde 20'lik grubun
aldığı pay 0,1 puan azalarak yüzde 6,0 oldu.
GİNİ KATSAYISI
0,415 OLARAK TAHMİN EDİLDİ
Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini
katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça
gelir dağılımında bozulmayı ifade ediyor. Gini katsayısı hesabında hanenin ve
fertlerin elde ettiği yıllık gelirlerin toplamından, gelir referans döneminde
ödenen vergiler ve diğer hane veya kişilere yapılan düzenli transferler
düşüldükten sonra bulunan hanehalkı kullanılabilir geliri kullanılıyor.
Daha önceki yıllarda eşdeğer hanehalkı kullanılabilir
fert geliri üzerinden hesaplanan Gini katsayısı; yapılan sosyal transferlerin
gelir dağılımı üzerindeki etkisini görmek amacıyla tüm sosyal yardımlar hariç
ve emekli ve dul-yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transferler hariç tutularak
iki farklı yöntemle de ayrıca hesaplandı.
En son yapılan araştırma sonuçlarına göre Gini katsayısı
bir önceki yıla göre 0,014 puan artış ile 0,415 olarak tahmin edildi. Tüm
sosyal transferler hariç tutulduğunda Gini katsayısı 0,487, emekli ve dul yetim
maaşı dahil diğer tüm sosyal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0,423
olarak tahmin edildi.
Toplumun en yüksek gelir elde eden yüzde 20'sinin elde
ettiği payın en düşük gelir elde eden yüzde 20'sinin elde ettiği paya oranı
şeklinde hesaplanan P80/P20 oranı 7,6'dan 7,9'a, gelirden en fazla pay alan
yüzde 10'unun elde ettiği gelirin en az pay alan yüzde 10'unun elde ettiği
gelire oranı şeklinde hesaplanan P90/P10 oranı ise 13,7'den 14,2'ye yükseldi.
YILLIK ORTALAMA
HANEHALKI KULLANILABİLİR GELİRİ 98 BİN 416 TL OLDU
Türkiye'de yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir
geliri yüzde 28,3 artarak 2022 yılı anket sonuçlarına göre 98 bin 416 TL oldu.
Türkiye'de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı
kullanılabilir fert geliri bir önceki yıla göre yüzde 30,1 artarak 37 bin 400
TL'den 48 bin 642 TL'ye yükseldi.
Yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert
gelirlerinde en yüksek gelir, geçen yıla göre 13 bin 257 TL artarak 62 bin 554
TL ile tek kişilik hanehalklarının oldu. Çekirdek aile bulunmayan birden fazla
kişiden oluşan hanehalklarının yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir
fert geliri 60 bin 696 TL iken tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarında bu
değer 49 bin 902 oldu. En düşük yıllık ortalama eşdeğer kullanılabilir hanehalkı
fert gelirine sahip hanehalkı tipi ise 36 bin 210 TL ile en az bir çekirdek
aile ve diğer kişilerden oluşan hanehalkları oldu.
TOPLAM GELİRDEN EN
YÜKSEK PAYI YÜZDE 46,2 İLE MAAŞ VE ÜCRET GELİRİ ALDI
Toplam gelir içerisinde en yüksek payı, yüzde 46,2 ile
bir önceki yıla göre 0,9 puan azalan maaş ve ücret geliri aldı. İkinci sırayı
yüzde 21,0 ile önceki yıla göre 3,5 puan artan müteşebbis geliri alırken üçüncü
sırayı yüzde 20,2 ile önceki yıla göre 3,7 puanlık azalış gösteren sosyal
transfer geliri oluşturdu.
Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki payı yüzde
19,8 olurken, emekli ve dul-yetim aylıklarının sosyal transferler içindeki payı
ise yüzde 89,8 olarak gerçekleşti.
Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim
mezunlarında 87 bin 451 TL, lise ve dengi okul mezunlarında 62 bin 835 TL, lise
altı eğitimlilerde 46 bin 916 TL, bir okul bitirmeyenlerde 34 bin 755 TL ve
okur-yazar olmayan fertlerde 25 bin 406 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla göre
yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde 34,1 ile bir okul
bitirmeyen, en düşük artış ise yüzde 28,1 ile okur-yazar olmayan fertlerde
oldu.
Esas iş gelirleri sektörel ayrımda incelendiğinde; en
yüksek yıllık ortalama gelirin 66 bin 072 TL ile hizmet sektöründe, en düşük
yıllık ortalama gelirin ise 46 bin 106 TL ile tarım sektöründe olduğu görüldü.
Bir önceki yıla göre; yıllık ortalama esas iş gelirinde en yüksek artış yüzde
41,3 ile tarım sektöründe gözlenirken, bunu yüzde 35,5 ile inşaat sektörü
izledi. Diğer taraftan sanayi sektöründe yüzde 32,1, hizmet sektöründe ise
yüzde 29,1 artış gözlendi.
Yıllık ortalama esas iş gelirleri sırasıyla işverenlerde
220 bin 482 TL, kendi hesabına çalışanlarda 58 bin 697 TL, ücretli maaşlılarda
56 bin 899 TL ve yevmiyelilerde 25 bin 632 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla
göre en yüksek artış yüzde 61,8 ile işverenlerde, en düşük artış ise yüzde 21,5
ile ücretli maaşlılarda oldu.
EN DÜŞÜK GELİR
TRB2 (VAN, MUŞ, BİTLİS, HAKKARİ) BÖLGESİNDE
Son yapılan araştırma sonuçlarına göre, Türkiye'de yıllık
ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 2022 yılında 48 bin 642
TL iken, İBBS 2. Düzey bölgeleri itibarıyla en yüksek olduğu bölge 69 bin 904
TL ile TR10 (İstanbul) bölgesi oldu. Bu bölgeyi, 59 bin 798 TL ile TR51
(Ankara) bölgesi ve 59 bin 272 TL ile TR31 (İzmir) bölgesi izledi. En düşük
yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri ise 23 bin 063 TL
ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti.
GELİR EŞİTSİZLİĞİ
EN AZ TRB1 VE TR81 BÖLGELERİNDE
Son yapılan araştırma sonuçlarına göre P80/P20 oranı
Türkiye'de 7,9 iken, bu değerin en düşük olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri 4,5 ile
TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) ve TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın)
olurken bu bölgeleri 4,9 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova)
bölgesi izledi.
P80/P20 oranının en yüksek olduğu İBBS 2. Düzey bölgeleri
ise 8,1 ile TR10 (İstanbul), 7,9 ile TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) ve 7,4
ile TR52 (Konya, Karaman) oldu.
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmasının panel bir çalışma
olması nedeni ile ilk defa bu yıl yıllar itibarıyla geçiş istatistikleri
üretildi.
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine göre
sıralı yüzde 10'luk gelir grupları itibarıyla fertlerin bir önceki yıla göre
yüzdelik geçişleri incelendiğinde; bir önceki yılda birinci yüzde 10'luk grupta
olan fertlerin 2022 yılında yüzde 55,4'ünün, son yüzde 10'luk grupta olan
fertlerin ise yüzde 70,5'inin gelir grubu değişmedi. Ayrıca 2021 yılında
birinci yüzde 10'luk grupta olan fertlerin yüzde 23,7'sinin 2022 yılında gelir
grubu birden fazla yükseldi. Son yüzde 10'luk grupta olan fertlerin ise yüzde
8,3'ünün gelir grubu birden fazla düştü.
BİR ÖNCEKİ YILDA
İŞSİZ OLAN FERTLERİN YÜZDE 45,4'Ü 2022 YILINDA ÇALIŞMAYA BAŞLADI
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması panel veriden elde edilen sonuçlara göre 2021 yılında işsiz olan fertlerin yüzde 45,4'ü 2022 yılında çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2021 yılında çalışan olarak belirlenen fertlerin 2022 yılında yüzde 90,5'i çalışma hayatına devam etti. Bir önceki yıl işgücüne dahil olmayan fertlerin ise yüzde 11,4'ü işgücüne katıldı.